Netbeheerders staan voor een haast onmogelijke taak: voor 2029 moeten bij ruim 2,7 miljoen huishoudens elektriciteitsmeters worden vervangen. Het gaat zowel om oude draaischijfmeters als slimme meters die nog gebruikmaken van het verouderde GPRS-netwerk. Experts waarschuwen dat het tempo waarin dit moet gebeuren “onrealistisch en onhaalbaar” is – en dat de energietransitie hierdoor serieuze schade kan oplopen.
Nieuwe wet dwingt miljoenenvervanging af
Vanaf volgend jaar treedt de nieuwe Energiewet in werking. Die verplicht alle huishoudens met een ouderwetse draaischijfmeter over te stappen op een digitale of slimme meter. Volgens cijfers van Netbeheer Nederland ging het begin 2025 nog om meer dan een half miljoen huishoudens.
Daarbovenop komt dat ruim 2,2 miljoen slimme meters vervangen moeten worden. Deze werken via een GPRS-verbinding – een technologie die stamt uit de jaren negentig. Providers KPN en Vodafone hebben aangekondigd hun oude gsm-netwerken uiterlijk in 2029 uit te schakelen. Zonder ingreep kunnen deze meters dan geen gegevens meer doorsturen.
Sinds 2024 zijn er weliswaar al 300.000 meters vervangen, maar met nog eens 2,7 miljoen te gaan, staat er een megaklus op de planning. Netbeheer Nederland stelt dat dit haalbaar is: “Het is opgenomen in het werkpakket. Er is gerekend met de benodigde mankracht en materialen.” Toch klinkt er achter de schermen twijfel.
Gigantische operatie
“Het is een gigantisch probleem, en er heerst struisvogelpolitiek,” zegt een ingewijde binnen de sector. Energie-expert Dennis van der Meij (Solar-engineering.nl) rekent voor: “Een monteur doet er minstens een uur over om een meter te vervangen. Dan praat je over minimaal 2,7 miljoen manuren, oftewel wekelijks 17.500 meterwissels.”
Maar dat is een onderschatting, vult energie-analist Jeroen Bakker (Jeroen.nl) aan. “Je hebt te maken met reistijd, planning, controle en administratie. In de praktijk kan de vervanging van één meter al snel vijf manuren kosten. En monteurs die dit doen, kunnen niet tegelijkertijd worden ingezet voor de broodnodige uitbreiding van het elektriciteitsnet.”
Het tekort aan technici is nu al een groot probleem in de energiesector. Het grootschalig inzetten van monteurs voor meterwissels kan de aanleg van nieuwe kabels en transformatorstations verder vertragen.
Gevolgen voor de energietransitie
Het uitstellen of mislukken van de vervangoperatie heeft grote gevolgen. Zonder goed functionerende slimme meter kunnen consumenten geen dynamisch energiecontract afsluiten. Dat is juist een cruciale schakel in de energietransitie.
“Dynamische contracten geven huishoudens een financiële prikkel om hun energieverbruik af te stemmen op de beschikbaarheid van duurzame stroom,” legt Bakker uit. “Als mensen straks gedwongen een vast contract moeten afsluiten omdat hun meter niet werkt, verdwijnt die prikkel. Dan sturen we ons energieverbruik niet meer slim.”
Volgens marktonderzoeksbureau Multiscope heeft inmiddels zo’n 7 procent van de Nederlandse huishoudens een dynamisch contract. Vooral bezitters van zonnepanelen en elektrische auto’s met slimme laadpalen lopen voorop. De verwachting is dat dit aandeel de komende jaren fors stijgt – mits de infrastructuur op orde blijft.
Reacties van toezichthouders en providers
De Rijksdienst Digitale Infrastructuur (RDI) en de Autoriteit Consument & Markt (ACM) zijn op de hoogte van het probleem. In een rapport uit 2024 vroeg de ACM telecomproviders te onderzoeken of grootgebruikers langer toegang konden krijgen tot het verouderde netwerk.
KPN heeft toegezegd het gsm-netwerk voor particulieren eind 2027 af te sluiten, maar tot 1 januari 2029 een klein deel in de lucht te houden voor slimme meters. Vodafone houdt het netwerk minimaal tot eind 2026 open en zegt in gesprek te zijn met klanten over een gefaseerde overgang.
Conclusie: race tegen de klok
De uitdaging voor de komende 3,5 jaar is enorm: 2,7 miljoen meters vervangen in een tijd waarin er al een nijpend tekort aan technisch personeel is. Netbeheerders moeten balanceren tussen de uitbreiding van het stroomnet en het uitvoeren van de verplichte vervangoperatie.
Experts waarschuwen: als de operatie mislukt, lopen niet alleen consumenten tegen problemen aan, maar wordt ook de energietransitie geremd. Want zonder slimme meters geen flexibele energiecontracten – en zonder flexibiliteit geen optimaal gebruik van wind- en zonnestroom.
📊 Factbox: De grote vervangoperatie slimme meters
- Aantal te vervangen meters: 2,7 miljoen
- 500.000 oude draaischijfmeters
- 2,2 miljoen slimme meters met GPRS
- Deadline: uiterlijk 1 januari 2029
- Capaciteit: 17.500 vervangingen per week nodig
- Tijdsduur vervanging: 1 uur per meter (minimaal), vaak tot 5 manuren inclusief logistiek
- GPRS-netwerken:
- KPN: sluit voor particulieren eind 2027, houdt restnetwerk open tot 2029
- Vodafone: netwerk minimaal tot eind 2026 actief, definitieve einddatum onbekend
- Belang voor energietransitie:
- Nodig voor dynamische energiecontracten
- Zonder slimme meter geen flexibiliteit in stroomverbruik
- Huishoudens met dynamisch contract: circa 7% (2025), verwacht sterke groei
