De rek is er (nog) niet uit: ondanks miljardeninvesteringen blijkt de file op het Nederlandse stroomnet langer dan verwacht. De wachtlijst voor nieuwe of zwaardere aansluitingen is opgelopen naar ruim 14.000 bedrijven. Dat is fors meer dan de circa 11.000 begin dit jaar, en het signaal is duidelijk: uitbreiden alléén redt het niet; er zijn ook hardere ingrepen en slim gebruik nodig. Minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) zet de toon met een aangescherpte aanpak, waarin flexibiliteit, prijsprikkels en verplicht ‘inschikken’ centraal staan. Tegelijk biedt het prijsmechanisme verlichting: elektriciteit is aantoonbaar goedkoper in daluren, en er wordt gewerkt aan tijdsafhankelijke netkosten die die prikkel verder kunnen versterken.
Hoe vol is ‘vol’? De feiten op een rij
- Wachtlijst 14.000: het aantal bedrijven dat wacht op een nieuwe of zwaardere aansluiting is opgelopen tot ongeveer 14.000 (berichtgeving 6 oktober 2025). Daarmee verschuift de horizon voor talloze uitbreidings- en verduurzamingsplannen opnieuw.
- Was ~11.000: per 1 januari 2025 meldde Netbeheer Nederland voor afname 11.922 bedrijven in de wachtrij; voor invoeding (teruglevering) 8.440. De sprong richting 14.000 illustreert hoe snel de druk oploopt.
- Er is lokaal wél beweging: soms vinden netbeheerders extra ruimte (bijv. Stedin/TenneT in delen van de Drechtsteden), waardoor regionale wachtlijsten (deels) sneller kunnen leeglopen. Maar landelijk blijft de druk structureel hoog.
Waarom loopt het vast?
De snelle elektrificatie van industrie, mobiliteit en warmte, gecombineerd met massale uitrol van zon en wind, jaagt piekstromen omhoog op plekken waar het net historisch niet op is berekend. Zonneparken en daken leveren juist overdagveel (soms méér dan het net lokáál kan verwerken); de vraagpiek van bedrijven valt vaak overdag/aan het begin van de avond. Tussen die twee spanningsbogen wringt het: de fysieke koper en transformatoren zijn eindig, de vergunning- en bouwketen is traag, en de netbeheerders moeten gelijktijdig op talloze knelpunten investeren. Dat verklaart waarom de overheid naast verzwaring inzet op flexibel gebruik en prijsprikkels die vraag en aanbod in de tijd verschuiven.
Hermans draait de knoppen strakker
Met het Pakket voor Groene Groei en bijbehorende stukken (zoals Pieken of dalen? over tijdsafhankelijke netkosten) maakt minister Sophie Hermans duidelijk: alleen bouwen is niet genoeg; slimmer en eerlijker netgebruik is nodig. De inzet: vaart maken met investeringen én het benutten van flexibiliteit, zodat meer capaciteit via hetzelfde net kan worden geleverd. Hermans is sinds 2024 verantwoordelijk voor Klimaat en Groene Groei en stuurt op concrete maatregelen richting netbeheerders, bedrijven en sectoren (zoals afspraken met de OV-sector om de druk op het net te verlagen).
‘Inschikken’ wordt verplicht: capaciteitsbeperkingscontracten (CBC) en harde prikkels
Het begrip ‘inschikken’ is niet meer vrijblijvend. In congestiegebieden kunnen netbeheerders bedrijven (vanaf een bepaalde vermogensgrens) verplicht laten meedoen aan congestiemanagement. Dat kan door:
- Redispatch-biedingen: tijdelijk méér opwekken/afnemen op een andere plek in het net om congestie te verlichten.
- Capaciteitsbeperkingscontracten (CBC): op afgesproken momenten minder vermogen gebruiken (of terugleveren).
Belangrijk: de verplichting om een aanbod te doen is juridisch vastgelegd. Wie in een verplicht congestiegebied géén redispatch- of capaciteitsbeperkingsaanbod indient, riskeert financiële prikkels die per MW en per tijdseenheid kunnen oplopen (bij CBC bijvoorbeeld €120 per MW per dag bij niet-nakomen, na een hersteltermijn). Dit is precies de ‘hardere ingreep’ die bedrijven dwingt om flexibel vermogen te ontsluiten of de eigen pieken te temperen. Er zijn bovendien groeps-CBC’s mogelijk, zodat buren op een bedrijventerrein samen afspraken maken met de netbeheerder.
Prijzen dalen in daluren – en netkosten gaan waarschijnlijk meer ‘meebewegen’
Leveringstarief: dag/nacht (en dynamisch)
In Nederland kennen veel contracten een dubbeltarief: in daluren (’s nachts, weekenden/feestdagen) is de kWh-prijs lager dan in piekuren. Steeds meer afnemers kiezen bovendien voor dynamische contracten waarbij de uurprijs meebeweegt met de groothandelsmarkt – op momenten met veel wind/zon zakken prijzen vaak flink. Voor wie kan sturen (laden, koelen, e-boilers, elektrolyse, dataverwerking) is dit al jaren een no-brainer: verplaats wat kán.
Netbeheerkosten: naar tijdsafhankelijk?
De Rijksoverheid onderzoekt expliciet of ook netkosten (nu grotendeels vast/volumegebaseerd) over tijd kunnen worden verdeeld (Pieken of dalen?). Onderzoek van o.a. Berenschot laat zien dat prijsprikkels in het nettarief extra ruimte kunnen scheppen zonder extra koper in de grond: wie piekmomenten mijdt, betaalt minder; wie pieken veroorzaakt, meer. Dat zou het daltarief-effect versterken en de wachtrij helpen verkorten, omdat meer vermogen via hetzelfde net kan worden getransporteerd.
Kortom: prijzen zijn lager in daluren (levering), en het beleid stuurt erop dat ook netkosten meer met piek/dal gaan meebewegen. Voor bedrijven die kunnen sturen, wordt ‘s-nachts of in het weekend draaien financieel nóg aantrekkelijker.
Wat doet het kabinet concreet voor bedrijven?
Naast de ‘harde’ spelregels is er ondersteuning. Met de Flex-e-regeling kunnen bedrijven (≥100 kW) in afname-congestiegebieden expertise inkopen om hun profiel te flexibiliseren: slim aansturen, bufferen (warmte/stroom), contractvorm aanpassen, enzovoort. Doel: beter passen op het net én sneller uit de wachtlijst komen.
Investeren blijft nodig – maar jíj kunt morgen al winnen
Netbeheerders investeren op ongekende schaal (bijv. grootschalige aanbestedingen in Noord-Brabant en Limburg). Regionaal worden locaties soms versneld ‘ontsloten’ door slimme instellingen of extra schakelmogelijkheden, maar het is een meerjarenoperatie. Wie nu flexibiliteit ontsluit, profiteert eerder – én helpt de rij korter maken.
Wat betekent ‘inschikken’ in de praktijk? (En hoe haal je er voordeel uit?)
Inschikken is níet simpelweg ‘minder doen’; het is slimmer plannen. De kern: verplaats, demp of buffer je piek, zodat je maximaal vermogen op de drukke momenten lager wordt – en gebruik juist meer in daluren. Zó pak je dat aan:
- Meet je pieken
Laat een load-scan maken of gebruik je energiemanagementsysteem (EMS) om kwartierwaarden te analyseren. Waar zit je 95e-percentielpiek? Vaak blijkt 10–20% piekreductie snel haalbaar met planning en simpele setpoints. - Schakel naar daluren
Plan koeling, ICT-taken, compressoren, pompen, e-boilers, laadprocessen, was/droog-slagen zoveel mogelijk in nacht/weekend. Bij dynamische contracten is de kWh-prijs dan vaak een veelvoud goedkoper; met dubbeltarief is het structureel voordeliger. - Batterij of warmtebuffer
Zet een BESS in om pieken af te vangen (peak-shaving) en dalurenvolumes te ‘verhuizen’ naar piekuren. Of gebruik een warmtebuffer/e-boiler die ’s nachts oplaadt en overdag warmte levert – ideaal voor procesindustrie en utiliteit. - Maak werk van een CBC (individueel of groeps-CBC)
Bespreek met je netbeheerder de capaciteitsbeperkingscontracten. Je spreekt dan afroepmomenten of tijdvakken af waarin je omlaag gaat. De vergoeding compenseert je gemiste productie; de voorspelbaarheid maakt het planbaar. Op bedrijventerreinen loont een groeps-CBC: samen regel je meer volume, met minder impact per bedrijf. Houd rekening met de verplichting in aangewezen gebieden: je moet in elk geval een aanbod doen. - Overweeg alternatieve contractvormen
Naast CBC en redispatch zijn er alternatieve transportrechten/non-firm afspraken in ontwikkeling of al beschikbaar voor specifieke segmenten: niet elk uur dezelfde garantie, maar meer kans op aansluiting tegen lagere kosten als je flexibel bent. - Stem af met je buren
Naast een groeps-CBC kun je onderling afstemmen: wie draait ’s nachts, wie overdag? Met simpele roosters en een gezamenlijke EMS-koppeling kun je elkaars pieken afwisselen – vaak goedkoper dan elk apart een batterij. - Zet eigen opwek slimmer in
Combineer PV met batterij of e-boiler. Leidt je PV tot teruglever-congestie? Dan kan een CBC of ‘congestieneutrale’ inzet met batterij je juist voorbij de wachtrij helpen, omdat je het net niet (extra) belast op piekmomenten. - Kijk naar proces- en product-flex
Kan een batch 3 uur eerder/later? Kun je halffabricaten bufferen? Vaak levert planning meer op dan hardware – en maakt het hardware-investeringen rendabeler. - Gebruik subsidies en tools
Flex-e dekt expertise om je flexibiliteit boven tafel te krijgen; sectorafspraken (zoals in het OV) laten zien dat maatwerk kan. - Bereid je juridisch en organisatorisch voor
In congestiegebieden geldt: aanbodplicht. Borg intern wie tekent, wie stuurt (CSP/aggregator), en hoe je vergoedingen en risico’s vastlegt. Overtreding kost geld; meedoen levert vaak netto voordeel op.
Wat betekent dit voor prijzen en je energierekening?
- Leveringsprijs: lager in daluren (dubbeltarief), en vaak nog lager bij dynamische contracten als de markt ruim is (veel wind/zon). Wie kan sturen, ziet de kWh-kosten substantieel dalen.
- Netbeheerkosten: 2025 kende een stijging, vooral om investeringen te dekken. Tegelijk onderzoekt het kabinet of tijdsvakken in het nettarief kunnen helpen om kosten eerlijker te verdelen en pieken te dempen. Dat kan betekenen: goedkoper netgebruik in daluren, duurder in piek – precies de prikkel die het systeem vraagt.
Tip: reken scenario’s door: (A) huidig profiel met enkeltarief, (B) dubbeltarief met verschoven processen, (C) dynamisch + batterij + CBC-vergoeding. In veel cases levert B of C een lagere TCO én snellere aansluiting/uitbreiding op.
Conclusie: verdienen aan flexibiliteit’
De boodschap van 6 oktober 2025 is dubbel: het stroomnet zit voller dan gedacht, en de wachtrij is gegroeid naar 14.000 bedrijven. Tegelijk is de beleidslijn scherper dan ooit: inschikken is niet langer een vriendelijke suggestie maar een spelregel – met verplichte aanbiedingen voor flexibiliteit in congestiegebieden en financiële prikkels als je niet meedoet. Daar staat wat tegenover: goedkopere daluren, (toekomstig) tijdsafhankelijke netkosten, vergoedingen voor flexibiliteit en regelingen zoals Flex-e die je helpen je profiel te optimaliseren. Kortom: wie nu actief stuurt, kan kosten verlagen, sneller aansluiten en voorsprong pakken op concurrenten.
